| Terug naar Genre |
 |
|
 |
Rating: Excellent |
Marvin Gaye stuurde in de zomer van 1970 een versie van de belangrijkste single uit zijn carrière, “What’s Going On”, naar Motown Records. In de zeven jaar daarvoor was de relatie tussen de zanger en zijn label omstreden maar vruchtbaar; gruizige uptempo nummers als “Stubborn Kind of Fellow” en “Hitch Hike” waren hits, maar ze ondermijnden Gaye’s droom om een balladezanger te zijn in de stijl van Nat King Cole. Deze wellustige kleinigheden wakkerden ook het interne conflict aan tussen de gospelopvoeding van de artiest en zijn eindeloze verlangen naar vleselijk genot. En terwijl Gaye ernaar streefde om meer te zijn dan alleen een zanger binnen Motown’s lopende band, was zijn baas, zwager en mede koppige Berry Gordy Jr. niet zo gek op dat idee. Dus toen Gordy de originele “What’s Going On” mix hoorde – die voor het eerst in deze box is opgenomen – verwierp hij het nummer en noemde het naar verluidt “het slechtste wat ik ooit in mijn leven heb gehoord”.
In plaats van “What’s Going On” die herfst uit te brengen, bracht Motown de Gaye compilatie Super Hits uit, waarop de gladgeschoren ster staat afgebeeld als een cartoonsuperheld die door de lucht vliegt en een radiotoren repareert terwijl een mooie dame gevaarlijk aan zijn schouder hangt. Maar Gaye wilde niets liever dan dat glanzende beeld van zichzelf opblazen – hij was nu begin 30 en wilde niets anders dan volledige controle over zijn kunst. En als Motown zijn eerste zelfgeproduceerde nummer niet zou uitbrengen, dan zou hij geen muziek maken voor Motown. Gaye zat maandenlang stil totdat zijn label, wanhopig om iets uit te brengen – wat dan ook – van zijn grootste soloster, uiteindelijk de single onder Gordy’s neus uitbracht op 21 januari 1971. Het was meteen een groot succes, hij stond op nummer 2 in de pop charts en, misschien nog wel belangrijker voor Gaye, hij won zijn constante strijd met Gordy, die een hit niet kon weigeren. Vijf maanden later bracht Marvin Gaye zijn volwassen symfonie voor God, What’s Going On, uit met weinig weerstand.
De jaren van alomtegenwoordigheid hebben het titelnummer gemeengoed gemaakt, dus het is gemakkelijk om te vergeten dat het nummer de “meest avant-gardistische hit was die Motown ooit had”, volgens Ben Edmonds’ grondige albumgeschiedenis What’s Going On: Marvin Gaye and the Last Days of the Motown Sound. Met dit album wilde Gaye het geluid dat hem en anderen beroemd had gemaakt tijdens de onaantastbare jaren 60 van Motown omzeilen. Hij verruilde die kenmerkende grote, heldere beat voor relaxte grooves geïnspireerd door Duke Ellington, Curtis Mayfield, Isaac Hayes en Santana. En het album was niet alleen een coming-out party voor Gaye als producer en songwriter, hij vond ook zijn kenmerkende stem – zacht, zwevend, luchtig – op What’s Going On. “Het voelde alsof ik eindelijk had leren zingen,” vertelde hij biograaf David Ritz. “Ik bestudeerde de microfoon al een dozijn jaar en opeens zag ik wat ik verkeerd had gedaan. Ik zong te hard.” De plaat en de creatieve openbaringen leidden tot zijn verbluffende jaren ’70 periode, die nog drie klassiekers voortbracht: 1973’s Let’s Get It On, 1976’s I Want You en 1978’s Here, My Dear. Maar What’s Going On is nog steeds de grootste.
Er is veel gezegd over de politieke inslag van What’s Going On, en het is waar dat de muziek gedeeltelijk werd geïnspireerd door Marvin’s broer Frankie, die terugkwam van een drie jaar durende tournee door Vietnam, samen met verontrustend gewelddadige episodes zoals de moord op Martin Luther King Jr. en de schietpartij in Kent State waarbij vier studenten werden gedood door de nationale garde. Nummers als het vredelievende titelnummer en “What’s Happening Brother”, waarin Gaye de hulpeloosheid van een oorlogsveteraan uitdrukt bij thuiskomst, laten Marvins ongenoegen zien over zijn land en zijn regering. Maar dit album is niet alleen een tijdscapsule van protest. Verre van dat. Gaye’s teleurstelling is niet alleen maatschappelijk, maar ook persoonlijk. In deze periode verloor de zanger zijn duetpartner en goede vriendin Tammi Terrell, liep zijn huwelijk met Gordy’s zus Anna op de klippen en werd hij achtervolgd door de IRS voor onbetaalde achterstallige belastingen. Zijn daaruit voortvloeiende depressie is overal duidelijk te horen; What’s Going On is geen vurig album vol tijdige slogans. Een deel van de langdurige aantrekkingskracht heeft te maken met een element van levensechte berusting. “Who’s willing to try to save a world/ That’s destined to die,” zingt hij in “Save the Children”, waarmee hij een Amerikaanse melancholie aanwijst – een mix van wereldreddende kracht en treurige onvermijdelijkheid – die vandaag de dag nog steeds voortduurt.
Maar het album zwelgt ook niet. Gaye’s kenmerkende vocale ad libs begonnen hier en zijn sindsdien niet meer weg te denken uit R&B en hiphop. Zijn met marihuana doordrenkte stem, samen met de muterende, door percussie gevoede ritmes, majestueuze strijkers en jazzy blazers van het album, geven het geheel lichtheid. Misschien heeft dit gladde front ook te maken met het feit dat Gaye volgens Edmonds “nauwelijks een activist in de traditionele zin van het woord” was. Hoewel zijn door Vietnam verscheurde broer een emotionele katalysator was, had Gaye verzuimd hem één brief te sturen tijdens zijn legerdienst. En hoewel hij zeker op de hoogte was van de rassenrellen in Detroit die in 1967 43 doden eisten, bekeek hij het trieste schouwspel op tv vanuit zijn huis aan de rand van de stad. Niet dat Gaye niet van ganser harte geloofde in de progressieve observaties in What’s Going On, maar zijn relatieve afstand tot zijn onderwerpen stelt hem in staat om over hen heen te vliegen en een helende impuls te geven aan de wanorde eronder.
= Full Album Play List =
= Track List =
